31 Mart 2024 Yerel Seçimlerinin nasıl sonuçlanacağına ilişkin analizlerin baz alacağı en önemli gösterge son genel seçim sonuçları olsa gerek. İktidar ve muhalif kanadı olarak ittifakların aldığı oy oranlarının başa baş olduğunu görmüştük. Bu yerel seçimlerde, Cumhur ittifakının, her ne kadar belediye politikaları ile ilgili olmasa da, ülkede yaşanan özellikle geniş halk kesimlerinin dibe vurmuş fakirliğinin tepki oylarına karşı ayakta kalmaya çalıştığını görüyoruz. Artık adı olan ama kendi olmayan Millet İttifakı oylarının ise İmamoğlu’nun şahsında, tavanda değilse de, tabanda bir fiili ittifak olarak yeniden kendini göstermesinin beklendiğini görüyoruz.
Millet İttifakının bileşenleri, özellikle İYİ Parti’nin, ana muhalefet partisi olma yolunda, kendine yeni bir rota çizdiğini varsayarsak, adayı kazanmasa da, önemli düzeylerde oy almak istediği içinde olduğu (diğer illerde de) anlaşılmaktadır. Benzer şekilde DEM’in de İttifakların gölgesinde kalmaktansa, kendi ideolojisi yolunda kendi özgücünü ve tabanını toparlamak istediği anlaşılmaktadır.
İmamoğlu’nu İstanbul’da yeniden kazandıracak olan, seçmenin, bu ekonomik kriz ve yoksullaşma ortamında Erdoğan’ın merkezi iktidarına karşı göstereceği tepki ile bağlantılı olacaktır.
Seçimlere etki edecek diğer politik faktörlere baktığımızda iki noktayı daha belirtmek önemli.
İstanbul’u kazanmak, tüm ülkede başarılı olmak anlamına geldiği için oldukça önemlidir.Erdoğan’ın bu açıdan, geçmişte Özal’ın da kullandığı, ‘merkezi yönetim ile yerel yönetimin aynı partiden olmasının, yerel yönetimi başarılı kılacağı’nı söylemesi, seçmeni baskı altına almaya çalışmaktır. Bunu, sadece İstanbul için değil, tüm iller için de söylediğini düşündüğümüzde, bu açıklama, kendi lehine bir oy toparlama taktiği olabileceği kadar, belli kesimlerde tepkilere de yol açabileceğini unutmamak gerekir.
Bir diğer önemli nokta, İmamoğlu ve CHP genel başkanlık seçimleri sürecidir. Bu süreç de aslında iki yönlüdür. Bir yandan İmamoğlu’nun parti başkanlığı seviyesine gelmiş olan imajı, onu İstanbul seçimlerinde olumlu etkileyebilir, ancak bir yandan da, partideki karmaşa, ortaya çıkan ikili yapı, yine belli kesimlerde tepkilere yol açabilecektir.
Şimdi, bunların yanında, yapacağımız analizle, seçmenlerin genel seçimlerde uygulanan ittifak sistemine göre oy kullanmaları halinde, geçmiş seçimlerde verilen oyları dikkate alarak, sonucun nasıl değişeceğini ayrıntılarıyla değerlendirmeye çalışacağız.
İttifak konusuna yeniden dönecek olursak; son genel seçimden bu yana ittifaklarda çeşitli değişiklikler oldu. Millet İttifakı tamamıyla dağıldı ve her parti kendi adayını çıkarttı. Cumhur İttifakı içinde ise Yeniden Refah Partisi kendi adayını çıkarttı. İstanbul’da bağımsız adaylarla birlikte 49 büyükşehir belediye başkan adayı bulunmaktadır. Millet İttifakının bileşenlerinden olan CHP mevcut belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu’nu İYİ Parti İstanbul il başkanı Buğra Kavuncu’yu, DEM Parti de Meral Danış Beştaş’ı aday gösterirken, Cumhur ittifakı AK Parti ve MHP ile birlikte Murat Kurum’u aday gösterdi. İstanbul büyükşehir belediyesi için Yeniden Refah Partisi Mehmet Altınöz’ü, Zafer Partisi Azmi Karamahmutoğlu’nu, Memleket Partisi ise Berk Hacıgüzeller’i aday gösterdi.
İstanbul’da diğer kentlerden farklı olarak 2023 Genel Seçimlerinde birkaç puan oy alarak kendilerini var eden partilerin de aday çıkardığı ve kendi oy potansiyellerini gelecek konjonktürleri açısından yerel seçimlerde sınamak istedikleri görülmektedir.
31 Mart 2019 Yerel Seçimleri, Millet İttifakı adayı Ekrem İmamoğlu ve Cumhur İttifakı adayı Binali Yıldırım arasında, deyim yerindeyse, iki turlu olarak geçmişti. 31 Mart 2019’da, 21.462 oy farkla (%0,25) kazanan Ekrem İmamoğlu, seçimlerinin yenilenmesiyle 806.014 oy farkla (%9,2) seçimi kazanmıştı. İkinci seçimde Saadet Partisi ve Vatan Partisi adaylarını çekmemiş yeniden seçime girmişti.
2015, 2019 ve 2023 Genel Seçimleri
Bu bölümde son üç genel seçim sonuçları açısından partilerin oy oranlarının dağılımı İstanbul özelinde değerlendirilecektir. 2015, 2018 ve 2023 Genel Seçimlerinde partilerin İstanbul’da aldıkları oy sayıları ile (Tablo 1), adayların 2019 Yerel Seçimlerinde aldıkları oy sayıları karşılaştırmak istenmektedir.
Cumhur İttifakı açısından (14 Mayıs 2023), ittifakın iki büyük partisi AK Parti ve MHP’nin İstanbul’daki toplam oy sayısı 4.217.227’dir (%41,9). Bu oy sayısı, 2019 Yerel Seçimler Cumhur İttifakı adayı B. Yıldırım’ın 1. turda aldığı 4.149.656 (%48,9) oydan 67.571, 2. turda aldığı 3.936.068 (%45) oydan ise 281.159 daha düşük olduğunu görüyoruz.
Oransal olarak bakıldığında Binali Yıldırım’ın ilk turda Cumhur İttifakı oy oranlarından 7 puan daha düşük aldığı söylenebilir. Binali Yıldırım, İmamoğlu’na karşı Cumhur İttifakı oyunun tamamını konsolide edememiştir.
Tablo 1. İstanbul Genel Seçim Sonuçları
|
Partiler |
1 Kasım 2015 ( Katılım %88,2) |
24 Haziran 2018 (%88,1) |
14 Mayıs 2023 ( Katılım: %90,5) |
|||
|
AKP |
4.381.816 |
48,7% |
3.882.775 |
42,4% |
3.604.925 |
35,8% |
|
CHP |
2.736.490 |
30,4% |
2.448.244 |
26,7% |
2.871.421 |
28,5% |
|
MHP |
772.549 |
8,6% |
757.238 |
8,3% |
612.302 |
6,1% |
|
HDP/Yeşil Sol |
904.793 |
10,1% |
1.146.449 |
12,5% |
818.786 |
8,1% |
|
İYİ Parti |
0 |
0,0% |
743.920 |
8,1% |
828.532 |
8,2% |
|
Zafer |
0 |
0,0% |
0 |
0,0% |
285.986 |
2,8% |
|
TİP |
0 |
0,0% |
0 |
0,0% |
410.893 |
4,1% |
|
YRP |
0 |
0,0% |
0 |
0,0% |
334.365 |
3,3% |
|
Diğer |
193.444 |
2,2% |
176492 |
1,9% |
308.664 |
3,1% |
|
Toplam |
8.989.092 |
100,00% |
9.155.118 |
100,00% |
10.075.874 |
100,00% |
Not: Genel seçim sonuçlarında yurtiçi oylar dikkate alınmıştır.
2019 Yerel Seçim sonuçlarına baktığımızda, Ekrem İmamoğlu Binali Yıldırım’dan ilk seçimde 21.462 (%0,3), ikinci seçimde 806.014 oy (%9,2) fazla alarak seçimi kazanmıştı (Tablo 2).
Ekrem İmamoğlu’nun 31 Mart 2019’da ilk seçimde aldığı 4 milyon 171 bin 118 oy (%49,2);
- 2014 Yerel Seçimlerinde AK Parti adayı Kadir Topbaş ve MHP adayı Rasim Acar’ın toplam oyundan (4.441.691; %52 ) 270.573 oy daha düşük,
- 2014’deki Mustafa Sarıgül’ün oyu ile HDP adayı Sırrı Süreyya Önder’in toplam oyundan (3.842.744; %44,9) ise 328.374 oy daha fazlaydı.
- Yani oransal olarak bakıldığında İmamoğlu %52 ve %44,9 oy oranının ortasında %49,2 oy almıştı. Yaklaşık 3 puan Cumhur İttifakı seçmeninden İmamoğlu’na bir oy geçişi olmuştu.
Oransal olarak bakıldığında Ekrem İmamoğlu’nun 2019’da neredeyse İstanbul’daki MHP’ye oy veren tüm milliyetçilerin oyunu aldığı gibi HDP/ Kürt seçmenin de neredeyse tamamının oyunu alarak seçimi kazandığı söylenebilir.
2019 Yerel Seçimlerinde Millet İttifakının (CHP, İYİ Parti, SP, HDP) ortak adayı olarak seçime giren Ekrem İmamoğlu’nun ilk turda aldığı 4 milyon 171 bin 118 (%49,2) oy, diğer yandan 2018 Genel Seçimlerinde CHP, İYİP ve HDP’nin toplam oyundan (4.338.613; %47,3) sadece 167.495 oy ve yaklaşık %2 daha düşüktü.
Millet ittifakı bileşenlerinin 14 Mayıs 2023 oy oranlarıyla 2019 Yerel Seçimlerinde E. İmamoğlu’nun oy oranı karşılaştırıldığında ise; eğer seçmenler sandıkta ittifak yapmaz ve kendi partilerinin adayına oy verecek olursa; 2023’te İstanbul’da İYİ Parti’nin %8,2 ve DEM’in aldığı %8,1 oyun toplamı olan yaklaşık %16’lık oy oranını, 31 Mart 2024 Yerel Seçimlerinde Ekrem İmamoğlu’nun toplam oyundan düşeceğini söylemek mümkün görünmektedir.
Tablo 2. İstanbul Yerel Seçim Sonuçları
|
Yerel Seçimler |
29 Mart 2009 (Katılım: %81,8) |
30 Mart 2014 (Katılım:%89,4) |
31 Mart 2019 İstanbul 1 (Katılım: %83,9) |
23 Haziran 2019 İstanbul 2 (Katılım:%84,5) |
|
Ekrem İmamoğlu |
4.171.118 |
49,2% |
4.742.082 |
54,2% |
|
Binali Yıldırım |
4.149.656 |
48,9% |
3.936.068 |
45,0% |
|
Nejdet Gökçınar RP |
103.300 |
1,2% |
47.832 |
0,5% |
|
Kadir Topbaş |
3.105.555 |
44,7% |
4.101.906 |
48,0% |
|
Mustafa Sarıgül |
3.428.454 |
40,1% |
||
|
Sırrı Süreyya Önder (HDP) |
414.290 |
4,8% |
||
|
Rasim Acar (MHP) |
339.785 |
4,0% |
||
|
Kemal Kılıçdaroğlu |
2.568.710 |
37,0% |
||
|
Ahmet Turgut (MHP) |
348.269 |
5,0% |
||
|
Mehmet Bekaroğlu (SP) |
337.014 |
4,9% |
||
|
Akın Birdal (DTP) |
314.229 |
4,5% |
2023 Cumhurbaşkanı Seçimi ve 31 Mart 2019 Yerel Seçim Sonuçları
Ekrem İmamoğlu 2019 Yerel Seçimleri 1. turda 4 milyon 171 bin 118 (%49,2) oy, 2. Turda 4 milyon 742 bin 082 (%54,2) oranında oy alarak İstanbul’un en yüksek oy oranıyla seçilen büyükşehir belediye başkanı olmuştu.
En son yapılan 2023 Cumhurbaşkanı ve Genel Seçimler İstanbul ili sonuçlarına baktığımızda (Tablo 3) ise;
- Millet İttifakı adayı Kemal Kılıçdaroğlu’nun birinci turda aldığı 4 milyon 928 bin 772 oy (%48,6), Ekrem İmamoğlu’nun 2019’da 1. turda aldığı 4.171.118 oydan (%49,2) 757.654 oy (%0,06) daha düşük,
- Kılıçdaroğlu’nun ikinci turda aldığı 5.121.194 (%51,8) oy sayısı ise 076 oy (%3,2) daha yüksektir.
- Yani Kılıçdaroğlu İmamoğlu’ndan İstanbul’un ilk seçimlerinde %0,6 puan daha düşük oy alırken, 2. turda %3,2 puan oy daha fazla almıştır.
Bu sonuçlardan hareketle, seçmenin Millet İttifakı ruhuyla oy kullanması halinde, Ekrem İmamoğlu’nun 2024 Yerel Seçimlerinde 2019 Yerel Seçimlerine göre yaklaşık 1 milyon daha fazla oy alma ve oy oranını %52’lere çıkarma potansiyelinin olduğu söylenebilir.
Tablo 3. İstanbul Cumhurbaşkanı Seçim Sonuçları
|
Cumhurbaşkanı Seçimleri |
1. Tur |
2. Tur |
||
|
R.T. Erdoğan |
4.738.680 |
46,7% |
4.768.657 |
48,2% |
|
K. Kılıçdaroğlu |
4.928.772 |
48,6% |
5.121.194 |
51,8% |
|
M. İnce |
25.699 |
0,3% |
– |
– |
|
S. Oğan |
457.564 |
4,5% |
– |
– |
Son Üç Yerel Seçimdeki Katılım Oranları
İstanbul’da son üç yerel seçiminin katılım oranlarına baktığmızda, en yüksek katılım oranı, 2014 Yerel seçimlerde (%89,4) gerçekleşmişti. Bu oranın, diğer seçimlere göre ortalama katılım oranından yaklaşık %5 daha yüksek olması dikkat çekicidir. Son üç yerel seçimlerdeki İstanbul’da seçime katılım oranları Ankara ortalamasından yaklaşık 2 puan daha düşük gerçekleşmektedir.
Yeni seçmen etkisi
İstanbul’un 28 Mayıs 2023 Cumhurbaşkanı Seçimlerindeki seçmen sayısı 11 milyon 366 bin 352 idi. 10 ay sonra yapılacak olan 31 Mart 2024 Yerel Seçimlerinde yaklaşık 175 bin yeni seçmenin İstanbul’dan seçimlerde oy kullanacağı tahmin edildiğinde genç seçmenlerin de seçim sonuçlarına etkisi önemli düzeyde olacaktır.
Sonuç olarak; İmamoğlu’nun Millet İttifakı ve DEM seçmenini neredeyse tamamının oyun alması halinde maksimum çıkabileceği oy oranı %52 iken Millet İttifakı seçmenlerinin partisinin adayına oy vermesi halinde %38’ler seviyesine kadar düşmesi olasıdır. Seçmenlerin yaklaşık yarısının ittifak ruhu ve İmamoğlu lehine oy vereceği kabul edilirse, İmamoğlu’nun oyu %44’ler seviyesinde olacaktır.
- Kurum ise Erdoğan’ın 2023 Genel Seçimlerindeki oy oranını alabilirse, %48 seviyelerinde olacaktır. Bu nedenle İmamoğlu’nun kazanabilmesi için hem Cumhur ittifakı seçmeninden hem de İYİP ve DEM parti seçmeninden en az %4 seviyelerinde ilave oy almayı başarabilmesi gereklidir. Araştırma şirketlerinin açıkladıkları oy oranlarına göre de İmamoğlu’nun bu %4’lük oyu alabildiği söylenebilirse, her iki aday da başabaş durumdadır denilebilir. Kurum’un handikaplarından biri de, YRP’nin 2023’te aldığı %3,3 oranındaki oydan mahrum olma olasılığıdır.
Başta da söylediğimiz gibi, İmamoğlu, sadece belediye seçimlerinde bir yarışa girmiyor, aynı zamanda, artık inandırıcılığını çok fazla kaybetmiş Erdoğan iktidarına karşı da bir mücadele veriyor. Benzer mücadeleyi Mansur Yavaş’ın da Ankara’da verdiğini söyleyebiliriz. 2023’te cumhurbaşkanı seçiminde adaylık konusunda halkın desteğini almış ancak aday gösterilmemiş Yavaş ve İmamoğlu, seçmenden gördükleri bu ilgiyi yerel seçimlerde de elde edebilecekler mi? 31 Mart’ta İmamoğlu ve Yavaş lehine bir sonuç, kısa sürede ülkede merkezi iktidarın değişmesinin de önünü açacak bir gelişme olacaktır.
